Adlî Sicil Sistemi: Kayıtlar, Silinme ve Memnu Hakların İadesi

Türkiye’de ceza almış kişilerin geçmişini tutan adlî sicil sistemi, hem bireylerin yeniden topluma kazandırılmasını hem de kamu düzeninin korunmasını sağlar. Bu sistem, 5352 sayılı Adlî Sicil Kanunu ve buna bağlı Yönetmelik ile düzenlenir. Adalet Bakanlığı Adlî Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü’nün merkezî kontrolünde çalışan bu yapı, mahkeme kararlarını dijital ortamda toplar, günceller, paylaşır ve zamanı geldiğinde siler. Bu yazıda adlî sicil kaydının nasıl işlediğini, hangi bilgilerin kaydedildiğini, ne zaman silindiğini ve özellikle memnu hakların iadesi (yasaklanmış hakların geri verilmesi) sürecini açıklamaya gayret edeceğiz.

Adlî Sicil Nedir ve Nasıl Çalışır?

Adlî sicil, kesinleşmiş ceza mahkûmiyetleri ile güvenlik tedbirlerini içeren resmi bir veri tabanıdır. Türk mahkemelerinin verdiği kararlar burada tutulur. Ayrıca, Türkiye’de suç işleyen yabancılar ve yurtdışında hüküm giymiş Türk vatandaşlarının Türk hukuku açısından tanınan cezaları da sisteme girer.

Sistem iki kademede işler:

• Merkezî Adlî Sicil (Ankara’da, Genel Müdürlük bünyesinde): Tüm kayıtların toplandığı, güncellendiği ve silindiği ana merkez.

• Mahalli Adlî Sicil (her ilde Cumhuriyet Başsavcılıklarında): Kararların ilk girişi, belge verilmesi ve merkezle iletişim burada yapılır.

  
  

Tüm işlemler elektronik ortamda yürütülür. Mahkeme kararları, özel formlar (ceza fişi, infaz fişi, tâli karar fişi) doldurularak sisteme girilir.

Hangi Bilgiler Adlî Sicile Girer?

Adlî sicile kesinleşmiş ve ceza niteliği taşıyan kararlar kaydedilir.

Başlıca örnekler:

• Hapis cezaları (verilişi, koşullu salıverilme, infazın bitişi)

• Hapis cezasının ertelenmesi (denetim süresi, iyi hal ile infaz sayılması)

• Adlî para cezaları (ödenmesi, tazyik hapsi ile tahsil edilmesi)

• Kısa süreli hapis cezasına seçenek yaptırımlar (para cezası, kamu hizmeti)

• Meslekten men, ehliyetin geri alınması gibi hak yoksunlukları

• Yabancı mahkeme kararlarının Türk hukukundaki etkileri

• Etkin pişmanlık, şikâyetten vazgeçme, genel af gibi cezayı ortadan kaldıran durumlar

• Akıl hastalığı nedeniyle uygulanan güvenlik tedbirleri

Önemli not:

• Disiplin cezaları, sırf askerî suçlar, idari para cezaları ve tazyik hapsi adlî sicile girmez.

• Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) ve kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararları, adlî sicilde görünmez; sadece yeni bir soruşturmada mahkeme veya savcılık tarafından istendiğinde özel bir sisteme bakılır.

  
  

Adlî Sicil Belgesi Kimler Alabilir?

Adlî sicil belgesi (sabıka kaydı), şu kişilerce alınabilir:

• Kişinin kendisi

• Vekâletnamesinde açıkça belirtilmiş avukatı

• Kamu kurumları (işe alım, ihale, ruhsat gibi amaçlarla)

• Yabancı ülkeler (karşılıklılık esasına göre)

  
  

Belge, e-Devlet üzerinden ücretsiz alınır. Cumhuriyet Başsavcılıkları, kaymakamlıklar ve yurtdışında konsolosluklar da verir.

Kayıtlar Ne Zaman Silinir?

Adlî sicil kaydı, cezanın bütün sonuçlarıyla ortadan kalktığı durumlarda silinir ve arşiv kaydına alınır:

• Ceza infaz edilip bittiğinde

• Etkin pişmanlık veya şikâyetten vazgeçme ile ceza kalktığında

• Ceza zamanaşımı dolduğunda

• Genel af çıktığında

  
  

Ölüm halinde kayıt tamamen silinir.

Arşiv Kaydı Ne Demek?

Arşiv kaydı, normal sabıka kaydında görünmeyen ancak özel durumlarda (yeni soruşturma, seçim kurulu, bazı kamu işlemleri) erişilebilen bilgidir.

Arşiv kaydı da zamanla tamamen silinir:

• Anayasanın 76. maddesi ile Türk Ceza Kanunu dışındaki kanunlarda bir hak yoksunluğuna neden olan mahkûmiyetler bakımından kaydın arşive alınma koşullarının oluştuğu tarihten itibaren;

  
  

  • Memnu hakların iadesi kararı varsa 15 yıl  

    
    

  • Yoksa 30 yıl geçmesiyle,

    
    

• Diğer mahkûmiyetlerde ise 5 yıl geçmesiyle silinir.

  
  

• Suç olmaktan çıkarılan fiille alakalı kayıtlar hemen silinir .

  
  

• Kanun yararına bozma veya yargılamanın yenilenmesi sonucunda verilen beraat veya ceza verilmesine yer olmadığı kararının kesinleşmesi halinde, önceki mahkûmiyet kararına ilişkin adlî sicil ve arşiv kaydı tamamen silinir.

  
  

Memnu Hakların İadesi (Yasaklanmış Hakların Geri Verilmesi)

Bazı cezalar, ek yaptırım olarak belirli hakları kullanmayı yasaklar: memur olma, avukatlık, muhtarlık, silah ruhsatı alma, ihalelere girme gibi. Bu haklar, memnu hak olarak adlandırılır ve cezanın bitmesiyle otomatik geri gelmez.

Memnu Hakların İadesi İçin Şartlar

1. Cezanın infazı bitmiş olmalı.

2. İnfaz tarihinden itibaren en az 3 yıl geçmiş olmalı.

3. Bu 3 yıl içinde yeni bir suç işlenmemiş ve kişi iyi halli bir hayat sürmüş olmalı (mahkeme kanaati).

   
   

Eğer infaza genel af veya etkin pişmanlık dışında bir nedenle son verildiyse hükmün kesinleştiği tarihten itibaren 5 yıl geçmiş olmalıdır. Ancak bu süre, mahkûm olunan hapis cezasına 3 yıl eklenmek suretiyle bulunacak süreden az olamaz.

Başvuru Nasıl Yapılır?

• Hükmü veren mahkemeye veya ikamet edilen yerdeki aynı dereceli mahkemeye dilekçe verilir.

• Mahkeme, dosyayı inceler veya duruşma yapabilir.

• Karara itiraz edilebilir.

• Kesinleşen karar, adlî sicil arşivine işlenir.

Bu işlem, kişinin tekrar memur olmasını, meslek icra etmesini veya diğer haklarını kullanmasını sağlar.

Dijital Erişim: Adlî Sicil Paylaşım Sistemi

Vatandaşlar, e-Devlet üzerinden güvenli elektronik imza veya mobil imza ile kendi adlî sicil kaydını sorgulayabilir. Belge, elektronik imzalı olarak indirilir ve resmi işlemlerde kullanılabilir.

Kamu kurumları, Adalet Bakanlığı izniyle ve protokol çerçevesinde sisteme erişir. Tüm sorgulamalar loglanır, gizlilik korunur.

Temiz Bir Başlangıç Mümkün mü?

Evet, mümkündür. İnfaz bitimi, silinme süreleri ve özellikle memnu hakların iadesi ile kişi, geçmişteki hatasının gölgesinden kurtulabilir.

Ancak süreçler resmi ve teknik olduğundan, yanlış adım hak kaybına yol açabilir. Adlî sicil kaydının yorumlanması, silinme talepleri, arşiv sorgusu ve memnu hakların iadesi başvuruları konusunda profesyonel hukuki destek almanız önemlidir.

Şüphe duyduğunuz her durumda, resmi makamlara başvurmadan önce bir avukata danışmanız, haklarınızı korumanın en güvenli yoludur.